Meditaties

Meerkontakt juni 2023

In mijn mailbox vond ik verschillende berichten over de kerk en het slavernijverleden.

Een collega stuurde mij het programma rondom Keti Koti (1 juli) in Hoofddorp. Ik ontving informatie over een speciale kerkdienst bij Keti Koti op 2 juli.

Het boek ‘Haarlemmers en de slavernij’ verscheen en ik kocht het. Ik las het essay van scriba René de Reuver van de PKN, ‘Kerk en slavernijverleden’ (zie Kerk en slavernijverleden: voorbij de woorden | Protestantse Kerk in Nederland). En eind juni maak ik een wandeling, met een aantal collega’s, door Haarlem, langs de sporen van het slavernijverleden. Keti Koti is, voor de Surinaamse gemeenschap, een dag van viering en van reflectie. Welke betekenis zou het kunnen krijgen voor de gehele Nederlandse gemeenschap?

In december jl. bood premier Rutte namens de Nederlandse Staat excuses aan voor het aangerichte leed en de vernedering in de periode van de slavernij. Ik krijg de indruk dat er sinds die excuses meer aandacht is voor de periode van slavernij, en voor de gevolgen ervan bij de nazaten van tot slaaf gemaakte. Inmiddels zijn er plannen voor een Nationaal Slavernijmuseum in Amsterdam.

De kerken hadden ook een aandeel aan slavernij en de instandhouding ervan. Welke rol zij hadden, wordt nu onderzocht in het onderzoeksprogramma van de Protestantse Theologische Universiteit. Zo wezen de kerken slavernij eerst af, daarna werd het toch toegestaan. Hoe kon dat gebeuren?

Het lijkt een zeer complexe situatie, waarin geld (‘handelswaar’ vanuit de ‘koloniën’), godsdienst (rooms-katholiek en protestant) en macht (van Nederland, Spanje, Portugal & Engeland) nauw met elkaar verweven zijn. Zoals zo vaak ging dit ten koste van heel veel mensenlevens.
Ik ben benieuwd naar de uitkomsten van dit onderzoeksprogramma. Al hoop ik dat er geen onderzoek nodig is om onderdrukking, ontmenselijking en uitbuiting af te wijzen.

Wat gaat u doen op 1 juli?
Er is om 10.15 uur een Keti Koti-plechtigheid bij het Slavernijmonument in Hoofddorp.

Mirjam Vermeij

Hij hing op straat rond. Ik had geen idee
wat hij daar deed. Beleefd vroeg ik hem mee
en bij het eten kwam hij langzaam los
en nam hij ook het woord. Dat hebben we geweten.

Vooral bij een paar glazen mooie wijn:
toen hij een aantal diepe dingen zei
vielen alle gesprekken op hun plaats
en zagen we de dwarsverbanden. Eindelijk.

Ik wilde iets terugdoen en ik had een jas
die ik niet nodig had en die hem iets te groot was,
maar ik heb aangedrongen en hij was zo vriendelijk
om net te doen alsof het ding hem paste.

En het werd laat. Ik zei, blijf hier logeren,
en neem de tijd met ons. We kijken morgen weer
met nieuwe ogen naar alle verhalen:
er valt nog zoveel van elkaar te leren.

Hij had het zwaar. Wat stuk was, greep hem aan:
hij is er vrijwel helemaal aan onderdoor gegaan,
geen ziekte is hem onbekend gebleven
maar wat wij voor hem konden doen, dat is gedaan.

Zijn hart was vast te groot, want de regering,
het geld, de macht en andere groeperingen
hebben hem opgepakt en ergens opgesloten
waar wij dan weer geschrokken op bezoek gingen.

En toen we later weer iets van hem hoorden
toen bleek hij afgevoerd, gemarteld en vermoord;
wat konden wij nog doen? We zijn het lijk gaan halen
en hebben hem begraven. Daar zijn vrienden voor.

En later kwam er een bericht, via de tuinman, dacht ik:
dat iemand zei, doe dit voor iedereen - doe het voor mij.

Menno van der Beek