In de wijk Zeitoun in het zuiden van Gaza-Stad bruiste het van het leven, vertelt journalist Amal Helles, die een jaar geleden de belegerde enclave ontvluchtte en nu in Nederland is. “Het voelde als een dorp in de stad, met smalle steegjes vol groentekarren, bakkerijen en kleine buurtwinkels, waar buren elkaar kenden en families hele woonblokken bewoonden. Het was niet glamoureus, maar vol leven: het geschreeuw van kooplieden, het getoeter van auto’s, de oproep tot gebed.”

Maar de eens kleurrijke wijk wordt in puin gelegd. Met luchtaanvallen, bulldozers en met explosieven uitgeruste robots vernietigde het Israëlische leger in een paar weken tijd meer dan 1.500 gebouwen, aldus de woordvoerder van de burgerbescherming in Gaza, Mahmoud Bassal tegen Al Jazeera.

Het leger erkende vorige week dat de grondtroepen gebouwen slopen die ‘vol boobytraps’ zouden zitten of waar wapens opgeslagen zouden liggen. Bewijs werd niet gegeven. Volgens de non-profitorganisatie Euro-Med Monitor was vorige week al bijna de helft van alle gebouwen vernietigd, zonder militaire noodzaak omdat er niet recentelijk gevochten is.

Helemaal ontvolkt

Begin deze maand keurde het Israëlische veiligheidskabinet een plan goed om Gaza-Stad, waar de hongersnood is uitgeroepen, volledig te bezetten, ondanks bezwaren van de Israëlische legertop en de internationale gemeenschap. In de stad verbleven op dat moment bijna een miljoen mensen, die Israël allemaal naar de kleine gebiedjes in het zuidwesten van de Gazastrook wil verdrijven.

De wijk Zeitoun ligt dicht bij de door het leger bezette Netzarim-corridor die de enclave in tweeën deelt, en naast de wijk Shujaiya, die al helemaal ontvolkt is en verklaard tot militaire zone. Het is dus makkelijk voor het leger om vanuit Zeitoun de hele stad onder controle te krijgen.

De verwoesting in Zeitoun is groter dan alleen de gebouwen zelf, zei Asem al-Nabih, de woordvoerder van de gemeente Gaza tegen Al Jazeera. “De meeste infrastructuur en woonwijken, scholen, moskeeën, waterwegen en zelfs pijpleidingen en waternetwerken zijn zwaar beschadigd, waardoor leven en wonen hier bijna onmogelijk is.”

Eeuwenoude moskeeën

Zeitoun, dat in het Arabisch ‘de wijk van de olijven’ heet, is onderdeel van het oude centrum van de stad, dat zo’n 3000 jaar voor Christus is gesticht. De christelijke en voormalig Joodse wijken bevinden zich er. De Grieks-orthodoxe Sint-Porphyriuskerk is gebouwd in de vijfde eeuw en daarmee een van de oudste ter wereld. Er staan ook eeuwenoude moskeeën, zoals de Al-Shamah moskee.

“De gebouwen in Zeitoun zijn van zandsteen en hebben hoge plafonds en boogramen”, vertelt Helles. “Sommige historische gebouwen waren culturele centra, cafés en ruimtes voor studenten. Er stond ook een Ottomaans badhuis, waar ik weleens ging baden. Nu is dat verwoest. Hele straten, met zowel nieuwe als oude huizen, zijn in puin gelegd.”

De wijk was een woonwijk maar dankt haar naam aan de olijfbomen die er vroeger stonden, vertelt journaliste Israa al-Buhaisi, die tot vorig jaar verslag deed vanuit Gaza-Stad en inmiddels in Egypte is. “Drie decennia geleden stond het hier vol met olijfbomen. Maar tijdens elke oorlog en grondinvasie kapte de bezettingsmacht deze. Om de band tussen de Palestijnen en hun land te ontkennen, denk ik. De olijfboom vertegenwoordigt de leeftijd van de mensen die hem hebben geplant.”

Mensen onder het puin

De overgebleven kleine olijfbomen stonden in het oostelijke deel van de wijk, dat het Israëlische leger al eerder in de oorlog innam en tot verboden militaire zone verklaarde. Nu wordt het westen ingenomen, vertelt Al-Buhaisi. “Er zijn scholen van Unrwa (het VN-agentschap voor Palestijnse vluchtelingen, red.) en een gezondheidscentrum, oude woongebouwen... Ja, het was een erg drukke woonwijk, en nu is die bijna verwoest.”

De Palestijnse burgerbescherming zei vorige week tegen Al Jazeera dat er honderden mensen onder het puin lagen in Zeitoun. Door aanhoudend geweervuur en geblokkeerde wegen lukte het reddingsmedewerkers en hulpverleners niet hen te bereiken. De oppas van de kinderen van Al-Buhaisi is nog in de wijk, vertelt ze. “Zij en haar familie weigerden te vertrekken omdat ze nergens anders heen konden. Maar het huis werd gebombardeerd. Ze verloor haar moeder, vader en broer. Op wonderbaarlijke wijze overleefde ze het zelf.”

In een deel van de wijk kregen de bewoners begin augustus het bevel om te evacueren naar het zuiden. Maar velen zeggen niet te durven. “Je moet via wat wij hier de ‘weg des doods’ noemen”, vertelt inwoner Salah Skaik, die in het noorden van Gaza-Stad zit en voor Oxfam-Novib werkt. “Terwijl tanks oprukken, militaire vliegtuigen een oorverdovend kabaal maken, het kogels regent en er raketten uit de lucht vallen, moet je ontsnappen.”

Nonnen zullen niet vertrekken

Ook door Israël aangewezen veilige zones in het zuiden worden gebombardeerd. Tachtig procent van de inwoners is daarom naar naburige wijken van Gaza-Stad gevlucht, zei Bassal van de burgerbescherming.

Ook de Sint-Porphyriuskerk heeft een evacuatiebevel gekregen. Dinsdag kondigden het Grieks-orthodoxe en het Latijnse patriarchaat van Jeruzalem gezamenlijk aan dat hun geestelijken en nonnen niet zullen vertrekken. De Heilige Familiekerk bevindt zich nog niet in evacuatiegebied, maar zei woensdag ook niet te zullen ontruimen. Honderden christenen hebben hun toevlucht gezocht in de complexen van de twee kerken. Velen zijn “verzwakt en ondervoed door de ontberingen van de afgelopen maanden”, aldus de patriarchaten, die waarschuwden dat vluchten naar het zuiden “niets minder dan een doodvonnis zou betekenen”.

Vanuit Skaiks raam ziet hij wat er een paar kilometer verderop gebeurt. “Ik woon op de vijfde verdieping. Ze zijn zo dichtbij. Ze vernietigen en bombarderen gebouwen, huizen en boerderijen, doden en beschieten alles wat beweegt. Het is verschrikkelijk om te zien en de situatie verslechtert.”